Prof. Dr. Osman Müftüoğlu Troid Hasatalığı Hakkında Uyarılar

Sağlığınız için bu yanlışları yapmayın
PROF. DR. OSMAN MÜFTÜOĞLU
Bu yazıyı geçen hafta görüştüğüm bir hastanın yaptığı tedavi yanlışlarını görünce yazmaya karar verdim. O hastanın neredeyse on yıldır tiroid yetmezliği vardı, buna rağmen hastalığı, özellikle tedavisi konusunda son derece yanlış bilgilere sahipti. Bana gelme nedeni de zaten bu yanlış ve noksanlıklardan kaynaklanan bazı sorunlardı.
Tiroid hastalıklarının en sık görüleni tiroid bezinin tembelliği, yani Hipotiroidi’dir. Özellikle son yıllarda Haşimato hastalığının daha sık görüldüğünü hipotiroidiye yakalananların bir hayli çoğaldığını biliyoruz. Hipotiroidinin tek nedeni Haşimato hastalığı değil, daha birçok nedeni var. Ama en sık karşılaşılanı bu olunca hipotiroidi denilince akla hemen Haşimato hastalığı geliyor.
KİMLER RİSKLİ?
Hipotiroidi orta yaşlarda sık rastlanan bir sağlık sorunu. Kadınlarda erkeklerden daha çok görüldüğü de kesin! Bununla birlikte çocuklar, hatta bebeklerde bile görülebiliyor, yaşlılarda görüldüğünde de hayret etmemek gerekiyor. Üstelik “yaşlandırmayı hızlandırdığı” için yaşlılar için önemli bir tehlike kabul ediliyor.
Tiroid hastalıklarına yakalanma bakımından bazıları daha şanssız. İsterseniz onları da bir hatırlatalım: Yeni doğum yapmış kadınlar, önceden guatrı olanlar, ailesinde tiroid hastalığı bulunanlar, elli yaş üzeri dönemdeki kadınlar en önemli adaylar. Ayrıca daha önceden tiroid hastalığı geçirmiş ya da tiroid bezi ameliyatı uygulanmış kişilerde de bu olasılık fazla. Şeker hastalarında, diğer bazı bağışıklık sistemi hastalıklarına önceden yakalanmış olanlarda, lityum ve benzeri ilaçları uzun süre kullananlarda, kolesterolü yüksek olanlarda tiroid yetmezliğine yakalanma ihtimali artıyor.
BELİRTİLERİ NELER?
Tedavi yanlışlarına girmeden önce tiroid bezinin yetersiz çalışması halinde ne gibi belirti ve problemlerin ortaya çıkacağını da kısaca gözden geçirelim. Çünkü çoğumuzun aklına hala hipotiroidi denince kabızlık, ciltte kuruma, sarımsı soluk bir renk alma, ilerleyici kilo kazanımı veya kilo vermede zorlanma, ödem hali, ses kalınlaşması veya sertse kısılma, çatallanma, saç dökülmesi, kaşlarda dökülme, tırnaklarda kırılma, terlemede azalma gibi belirtiler gelir. Oysa sıradan bir “kolay yorulma” belirtisi özellikle ilerleyici bir bitkinliğe, enerji azlığına dönüşmüşse, unutkanlık sorunu giderek ilerlemeye başlamış, odaklanma güçlüğü ve düşünme hızında yavaşlamaya yol açmışsa, sabah yorgunlukları, anlamsız yere üşümeler varsa bunlar da ufuktaki bir hipertiroidinin ilk görüntüleri olabilir. Özellikle kadınlarda depresyon işaretleri olduğu zaman arka planda bir hipotirodinin bulunup bulunmadığı da araştırılmalıdır. Özellikle inatçı ve gezici kas ve eklem ağrıları varsa, kas krampları, karıncalanma, uyuşma, el ve kollarda ağrı gibi sorunlar da başlamışsa hipotiroidi akla gelmeli. Ayrıca herhangi bir kan analizinde saptanan sürpriz kolesterol yükseklikleri de hipotiroididen kaynaklanabilir. Ayrıca cinsel istekte azalma ve cinsel güç kaybı da hipotiroidiye işaret edebilir. Gebe kalma güçlüğü, adet düzensizlikleri gibi değişimlerde de hipotiroidi hatırlanmalıdır. Özetle hipotiroidinin oldukça farklı enteresan işaretleri olabilir.
Gelelim hastaların yaptıkları yanlışlara…
İŞTE O YANLIŞLAR…
1.Çoğu hasta hala tiroid bezi yetersizliğini ortadan kaldırmak için kullandığı tiroid hormonu hapları konusunda yanlış şeyler yapıyor, yanlış şeyler biliyor! Mesela bazıları bu ilaçların kilo aldırdığını düşünüyor. Oysa tiroid hormonlarını kullanmayan hipotiroidi hastaları kolay kilo alıyor. Bazı hastalar bu ilaçların tüylenmeye yol açtığını, hormon dengesini alt üst ettiğini zannediyorlar ki her ikisi de yanlıştır. Ayrıca bu ilaçların kemik erimesi problemi yaptığı da doğru değildir. Eğer ihtiyacınız kadar kullanır, doz aşımı yapmazsanız böyle bir sorun ortaya çıkmaz. Önlem olarak yine de özellikle elli yaş üstündeyseniz kalsiyum desteği almanız mümkündür. Bu ilaçların hafızayı bozduğu kalbe zarar verdiği de doğru değildir.
2.Bazı hastalar tiroid haplarını nasıl kullanacaklarını da doğru dürüst bilmiyor. Mesela aç karna değil, tok karna alıyor. Oysa bu hapların sabah aç karna alınması lazım. En iyi sonuç yemekten yarım saat önce alındığında elde ediliyor. İstisnai olarak aç karna alınca midede rahatsızlık ortaya çıkıyorsa tok karna almak da mümkün ama prensip olarak aç karna almak lazım. Eğer sürekli olarak tok karna almak durumunda kalırsanız doktorunuzla bu noktayı mutlaka görüşmeniz gerekiyor. Çünkü çoğu zaman ilacın dozunu arttırmak mecburiyeti ortaya çıkıyor.
3.Tiroid haplarını başka ilaçlarla birlikte almak da doğru değil. Özellikle kalsiyum ve demir hapları demir içeren multivitamin tabletleri gastrit ülser tedavisinde kullanılan her türlü ilaç bu ilaçlarla birlikte kullanılmamalı. Bu ilaçlar gerekiyorsa diğer öğünlere bırakılmalı. Tiroid haplarını özellikle akşamları almamanızda yarar var. Uykunuz kaçabilir, çarpıntı yapabilir.
4.Bu hapların doz değişikliğini de sadece doktorlar yapmalı. Yani hastaların kendi kendilerine doz ayarlaması yapmaları son derece yanlış hatta tehlikeli. Doz ayarlaması için 6-12 aylık aralıklarla doktora gitmek TSH ve T3, T4 seviyelerine göre dozu yeniden belirlemek gerekiyor. Bu ilaçların farklı markalar adı altında satılanları aynı dozlarda olsalar bile değiştirmek de doğru değil. Bu hatayı sık yapan hanımlar var. Aynı dozda olsalar bile farklı firmaların ürünlerinin emilim ve biyolojik yararlanımları arasında farklar olabiliyor. Bazı hastaların bu ilaçları kendiliğinden bırakmaları da önemli bir sorun. Tiroid haplarına başlama kararını da doz ayarlama veya tedaviyi sonlandırma kararını da sadece doktorlar verebiliyor. Yine bazı hastalar ilacı sabah almayı unuttuklarında o gün hiç almama yoluna gidiyorlar ki bu da yanlış. Eğer ilacınızı sabah almayı unutursanız öğlen hatta öğleden sonra bile alabilirsiniz. İlacı almayı bir-iki gün unuttuğunuzda da telaşa kapılmayın, ilacınızı aynı dozda almaya devam edin ve bu durumdan doktorunuzu da bilgilendirin.
5.Çok önemli bir nokta da şu: Bazı hanımlar –hatta bazı diyet uzmanları- daha da önemlisi bazı doktorlar- bu ilaçları kilo vermek amacıyla kullanıyorlar. Eğer kilo problemi tiroid bezi tembelliğinden kaynaklanmamışsa ve vücudunuz yeteri kadar tiroid hormonu üretiyorsa tiorid haplarını rastgele kullanmak özellikle kilo vermek amacıyla suiistimal etmek çok ama çok tehlikelidir. Yeri gelmişken internetten veya el altından satılan bazı zayıflama ilaçlarının içine –etiketinde beyan edilmeden, yani tüketiciyi aldatma pahasına- tiroid hormonu karıştırıldığı da biliniyor. Bu nedenle özellikle tiroid hormonu kullananların –ama genelde herkesin- zayıflama haplarına ellerini bile sürmemelerini öneriyorum.
6.Özellikle bazı vitamin üreticileri “metabolizma hızlandırıcı” haplar ürettiklerini iddia ederek kilo kaybı için çare arayanları yanlış bilgilendiriyorlar. Bu hapları iyilik olsun fayda sağlasın diye danışanlarına veren diyet uzmanları egzersiz danışmanları beslenme merkezleri var. Bunların çoğunun içinde tiroid hormonu olmasa bile iyottan zengin yosun özleri, “kelp” ya da doğrudan “iyot” destekleri var. Bu ürünlerin kilo vermeye faydası olmadığı gibi tiroid metabolizmasını bozucu yan etkileri de olabiliyor. Ayrıca özellikle Haşimato hastalığına bağlı tiroid yetmezliğinde bırakın, iyotlu haplar yutmayı içinde, iyot bulunan vitaminler bile tavsiye edilmiyor. Bilindiği gibi bu hastalara iyotlu tuz da önerilmiyor.
7.Tiroid hastalarının sık yaptıkları hatalardan biri de tedaviye başlar başlamaz ortaya çıkabilecek ilaca bağlı sıradan bazı sorunları bilmedikleri ya da korktukları için fazlaca büyütmek ve ilacı tümüyle kesmektir. Bu ilaçları kullananlarda özellikle yeni başlayanlarda çarpıntı, uyku kaçması, göğüs ağrısı, sinirlilik, ayak krampları, ellerde titreme, nefes darlığı, baş ağrısı gibi yakınmalar ortaya çıkabilir. Geçici olarak saç dökülmesi, adet düzensizlikleri olabilir. Böyle durumlarda ilacı kesmek yerine doktorunuzla konuşmanız ve çözüm aramanız daha doğru olacaktır.
8.Eğer tiroid sorununuz varsa sigara içmeyiniz. Sigara içilen yerlerde oturmayınız. Herhangi bir ilaç kullanacağınızda doktorunuza bilgi veriniz. İçinde iyot bulunan hapları şurupları doktorunuzun izni olmadan asla içmeyiniz. Çarpıntıya yol açabilecek kafein zengini içecekleri (çay, kahve, kola) tercih etmeyiniz. Doktorunuzla sürekli temas halinde olmayı ve ortaya çıkabilecek sorunlarda onu bilgilendirmeyi unutmayınız. İlacınızın zaman zaman dozunu azaltmak ya da arttırmak gerekebileceğini aklınızdan çıkarmayınız ve çok özel bazı durumlar dışında hipotiroidinin ömrü boyu süren bir hastalık olduğunu ve tiroid hormonlarının çoğu zaman ömrü boyu kullanılması gerektiğini bir kenara not ediniz.