GenelSağlıklı Yaşam

Karaciğer enzimleri (AST ve ALT)

Karaciğerde oluşan hasarın ilk belirleyicisi karaciğer hücreleri tarafından kana salınan karaciğer enzimleridir. Normal koşullarda bu enzimler karaciğer hücreleri tarafından depo edilmektedirler. Ancak karaciğer hücrelerinde meydana gelen hasar sonucu bu enzimler kana karışır ve kan testleri ile tesbit edilebilirler.
Karaciğere özgü olan ve karaciğer hasarını belirlemek için sıklıkla kullanılan enzimler aminotranferazlardır. Bunlar Aspartat aminotransferaz (AST – SGOT) ve alanin aminotransferaz (ALT – SGPT) dir. Bu enzimler normalde karaciğer hücreleri olan hepatositlerde bulunurlar. Karaciğerde bir hasar meydana geldiğinde kana karışırlar ve kandaki seviyeleri yükselir.
Aminotransferazlar nasıl adlandırılır?
Aminotransferazlar hücre içindeki kimyasal reaksiyonları katalizleyen enzimlerdir. Verici moleküldeki amino grubunu alıcı moleküle transfer ettiklerinden “amino tranferaz” olarak adlandırılmışlardır.
Aminotransferazlar tıpta transaminazlar olarakta adlandırılmaktadırlar. Aspartat aminotransferaz enzimi (AST) ayrıca “serum glutamik oksaloasetik transaminaz” (SGOT – Serum glutamic oxaloacetic transaminase) olarakta adlandırılmaktadır. Alanin aminotransferaz (ALT) ise “serum glutamik pürüvik transaminaz” (SGPT – Serum glutamic pyruvic transaminase) olarak adlandırılmaktadır. Yani AST ve SGOT, ALT ve SGPT aynı enzimleri ifade etmektedir.
Aminotransferazlar ne işe yarar?
AST (SGOT) birçok farklı dokuda bulunmaktadır. Karaciğer, kalp, kas dokusu, böbrek ve beyinde bulunur. Bu dokulardan herhangi birinde oluşan hasarda kandaki AST düzeyi artmaktadır. Yani hem kas hastalıklarında hemde kalp krizinde bu enzimin kandaki düzeyi artmaktadır. Bu nedenle AST karaciğer hasarının spesifik bir göstergesi değildir.ALT (SGPT) ise karaciğere daha spesifiktir. Bu enzim karaciğer dışındaki dokulardada bulunabilmesine rağmen karaciğerde daha fazla konsantre edildiği için karaciğer hasarının daha spesifik bir göstergesidir.
AST (SGOT) normal düzeyi nedir?
AST enziminin normal seviyesi 5 – 40 U/L”dir.
ALT (SGPT) normal düzeyi nedir?
ALT enziminin normal kan düzeyi ise 7 – 56 U/L”dir.
Hem AST hemde ALT enzimi serumdan ölçülmektedir.
ALT ve AST düzeyinin artması ne demektir?
AST ve ALT düzeyleri her ne kadar karaciğer hastarının spesifik göstergeleri olsada başka dokulardada bulunabileceği için; artmış ALT veya artmış AST düzeyleri her zaman mutlaka karaciğer hasarı olduğunu göstermez. AST ve ALT seviyeleri hastanın klinik durumu ve şikayetleri ile birlikte değerlendirilmeli ve bu değerlendirme mutlaka bir doktor tarafından yapılmalıdır.
Bu enzimlerin düzeyleri karaciğer hasarı veya hastalığın prognozu (sağkalımı) ile mutlak korele değildir. Bu nedenle AST (SGOT) ve ALT (SGPT) düzeylerine bakarak karaciğerdeki hasarın derecesini belirlemek, yahut hastalığın gidişatı hakkında fikir yürütmek doğru değildir. Mesela “akut viral hepatit A” hastalarında karaciğer enzimleri (AST ve ALT) çok yüksek olduğu halde hastalar karaciğerde hiçbir kalıcı hasar olmaksızın iyileşmektedirler. Tam tersi şekilde “kronik hepatit C” hastalarında AST ve ALT düzeyleri düşük olmasına rağmen karaciğerdeki hasar beklenenin çok üzerinde olabilir. Hastalarda kronik karaciğer yetmezliği, Siroz gelişebilir.
Hangi karaciğer hastalıkları AST ve ALT düzeylerini yükseltir?
Yaygın hepatik nekroz durumunda yani çok sayıda karaciğer hücresinin (hepatosit) ölmesi durumunda kandaki AST ve ALT düzeyleri yükselir. Akut viral hepatitler (Hepatit A ve Hepatit B),belirgin karaciğer toksisitesi olan ilaçların kullanımı (asetaminofen-acetaminophen), kardiyovasküler kollaps (şok) durumlarında (ki bu durumda karaciğere gelen kan akımı azalacak ve karaciğer hücrelerinin beslenmesi bozulacaktır) karaciğer hücreleri hasar görecek ve kandaki transaminaz düzeyleri artacaktır.
Karaciğer enzimlerindeki hafif yüksekliklere sıklıkla rastanılmaktadır. Bu durum sağlıklı kişilerde görülebilir. ve biyokimya tetkiklerinden kaynaklanabilir. Bu durumda karaciğer fonksiyon testlerindeki yükseklik (AST ve ALT yüksekliği) normal değerin iki katını yada 100 U/L”yi aşmamaktadır.
AST ve ALT”de hafif yükselmelerin en sık sebeplerinden birisi karaciğerde yağlanmadır.  Karaciğer yağlanmasının toplumdaki en sık sebebi ise alkol kullanımıdır. Bunun yanında şeker hastalığı (diabetes mellitus) ve şişmanlık (obezite) de karaciğerde yağlanmaya neden olabilmektedir.  Kronik hepatit C hastalığıda AST ve ALT düzeylerindeki hafif yülselmelerin diğer bir sebebidir.
AST ve ALT”yi yükselten ilaçlar
Birçok ilaç karaciğer enzimlerinde yükselmeye neden olabilir.
– Ağrı kesiciler: aspirin, asetaminofen, ibuprofen, naproxen, diclofenac, fenilbutazon (phenylbutazone)
– Psikotik ilaçlar: fenitoin (phenytoin), valproik asit (valproic acit), Karbamazepin (carbamazepine – tegretol) ve fenobarbital (phenobarbital)
– Antibiyotikler: tetrasiklin, sulfonamid, isoniyazid (INH), sulfametaksazol (sulfamethoxazole), trimetoprim, nitrofurantoin
– Kolesterol düşürücü ilaçlar: statinler ve niasin
– kardiyovasküler ilaçlar: amiodaron (cardarone), hidralazin (hydralazine), guinidine


– Trisiklik antidepresanlar
İlaca bağlı karaciğer yüksekliklerinde, ilacı bıraktıktan sonra AST ve ALT seviyelerindeki yükseklik birkaç hafta veya birkaç ay içerisinde normale dönmektedir.
AST ve ALT anormalliklerinin nadir sebepleri
Kronik hepatit B, hemakromatozis (demir metabolizması bozukluğu), Wilson hastalığı (Bakır metabolizması bozukluğu), alfa-1 antitripsin eksikliği, çöliak hastalığı (celiac sprue – gluten sensitif enteropati), chron hastalığı, ülseratif kolit ve otoimmün hepatit karaciğer enzimlerindeki yüksekliğin diğer nadir sebeplerindendir.
Hepatit C kadar olmasada hepatit B hastalığıda AST ve ALT seviyelerinde sürekli yükseklik oluşturarak kronik karaciğer hastalığına neden olabilir.
Daha nadir olarak karaciğerdeki kanserlerde AST ve ALT”de yüksekliğe neden olabilirler. Karaciğer hücrelerinden gelişen kanserlere hepatoma yada hepatosellüler kanser denmektedir. Kolon, pankreas, mide gibi organlardaki kanserlerde karaciğere yayılım gösterebilir ve bu durumu metastaz adı verilmektedir.
Hafif AST, ALT yükseklikleri nasıl tedavi edilir?
Sağlıklı, şikayeti olmayan kişilerde saptanan AST ve ALT yüksekliği araştırılmalıdır. Doktorunuz karşılaştırma amacıyla eski tahlil sonuçlarınızı görmek isteyebilir.
Eğer eskiye ait tetkik sonuçlarınız yoksa doktorunuz sizi daha sonraki bir tarihte tekrar kontrole çağırabilir. Doktorunuz AST ve ALT düzeylerinde yüksekliğe sebep olabilecek risk faktörleri açısından size bazı sorular sorabilir. Hepatit C ve hepatit B, kan transfüzyonu hikayesi, enjeksiyon yapılıp yapılmadığı hakkında bilgi almak isteyebilir. Ayrıca ailede karaciğer hastalığı olan birinin bulunması hemakromatozis, Wilson hastalığı yada alfa-1 antitripsin eksikliği gibi genetik hastalıklar için önemlidir.
ALT ve AST”nin ne kadar yüksek olduğuda karaciğer hastalığının sebebi hakkında fikir verebilir. Alkolik karaciğer hastalığında AST 300 U/L altındayken ALT düzeyi 100 U/L altındadır. Ancak akut viral hepatitlerde bu değerler çok yüksek değerlere ulaşabilmektedir.
Alkol veya ilaca bağımlı AST, ALT yüksekliklerinde alkolün veya ilacın bırakılması (ilaçların doktor kontrolünde bırakılması gerekir) AST ve ALT düzeylerinin normale inmesini sağlayabilir. Eğer karaciğer yağlanmasının nedeni şişmanlık (obezite) ise vücut ağırlığının %5”i ile %10”u kadar kilo vermek karaciğer enzimlerini normal sınırlara yahut normale yakın sınırlara indirebilir.
Eğer alkol veya ilaçların bırakılmasına ve kilo vermeye rağmen halen karaciğer enzimlerindeki yükseklik devam ediyorsa bazı testler tedavi edilebilir karaciğer hastalıklarını belirlemeye yardımcı olabilir. Hepatit B ve hepatit C antikorları bakılmalıdır. Kandaki demir oranı, demir bağlama kapasitesi, ferritin düzeyleri hemokromatozis tanısı için kullanılmaktadır. Seruloplazmin düzeyi Wilson hastalığı olanlarda sıklıkla düşüktür. Otoimmün hepatit olgularında ise otoimmün antikorlar (Anti-nukleer antikor-ANA, Anti-düz kas antikoru Anti-dsDNA, Karaciğer ve böbrek mikrozomal antikorları) yüksek bulunmaktadır.
Ultrason ve bilgisayarlı tomografi karaciğerde yer kaplayan lezyonları, safra taşlarını veya safra yollarını tıkayan kitleleri gösterebilir.
Karaciğer biyopsisi karnın sağ üst bölgesinden ince bir iğne ile vücuda girerek çok az bir karaciğer dokusu alınarak mikroskop altında incelenmesidir. Karaciğer biopsisi sıklıkla ultrason ile karaciğer görüntülendikten ve karaciğerein yeri tesbit edildikten sonra yapılır.
AST ve ALT takibi niçin yapılır?
Bazı durumlarda doktorunuz AST ve ALT tetkiklerini takip etmek isteyebilir. Mesela kronik hepaitit C hastalarında rutin alınan AST, ALT seviyeleri tedavinin izleminde son derece önemlidir. Tedavi başarılı ise AST ve ALT düzeyleri normal yada normale yakın sınırlara gerileyecektir. Normal düzeye inen enzim seviyelerinde tekrar yükselme görülmesi hastalığın nüksettiğinin göstergesi olabilir.
AST ve ALT”den başka karaciğer enzimi var mı?
AST ve ALT dışında karaciğer için spesifik olan ve sıklıkla kullanılan diğer enzimler GGT (Gama glutamil transpeptidaz) ve 5”nukleotidaz dır.

İlgili Makaleler

Yorumlar 3

  1. benim sonuclarimda AST-144, ama ALT normal gosteriyor,nedeni nedir sizce?

  2. ben gaziantepte yaşıyorum. kendimi bildim bileli yani 6 yaşından buyana hep rahatsızım.şu anda 25 yaşındayım.vücudumun her yeri ağrıyor hep bi halsizlik var.yani bu rahatsızlık benim hayatımı (-) negattifleştiriyor.her şeye isteksiz yaklaşıyorum.aşırı derecede tutulmalarım oluyor.bu nefes alışlarımıda etkiliyor.biraz fazla yürüsem,biraz gülsem,ağlasam,iş tutsam hemen ağrılarım artıyor.küçüklüğümden buyana daha doğru düzgün koşmuş oynamış biri değilim:( çok doktora gittim ama hiç bi sonuç alamadım.karaciğer enzimlerimin değeri çok yüksek çıkıyor.ama sadece ilaçlarla ve enjeksiyon tedavisi uyguladılar.ama hiç bi sonuç alamadım.şu anda bile yazı yazarken ellerim tutuldu.çok şiddetyli ağrılarım oluyo.bu yaşıma kadar az da olsa ağrılarımla başetmeye çalışıyorum.bi başkası olsa bu ağrılara katlanamaz.lütfen bi çare istiyorum….

    1. bol bol c vitamini al gunde 3000 mg 3 ayda gecer.birde sabah aksam ac karnina limonlu su ic

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu